Elskar me eigentleg gjester?
Gjestevanar i Norge, Ukraina og resten av Europa; tradisjonar, tabu og morosame fakta.
Å vitja kvarandre og å ta imot gjester, er ein viktig del av livet i dei fleste kulturar. Men korleis ein gjer det, og ikkje minst, korleis ein forventar at gjestar oppfører seg, varierer stort. Nokre elskar å ha huset fullt av folk, medan andre helst vil ha det litt meir roleg. Så korleis ser eigentleg gjestfridomen ut i Norge og andre land?
Norge: Enkelt og privat
Annonse
I Norge er det ikkje slik at døra står open for alle til ei kvar tid. Her verdset folk privatlivet sitt, og dei fleste besøk skjer etter avtale. Når du blir invitert, er det ofte til ein kopp kaffi, ein enkel middag, eller kanskje ein tur i naturen. Nordmenn elskar struktur, så det er ikkje uvanleg at besøket har ei klar start- og sluttid, sjølv om dette ikkje alltid blir sagt høgt.
Men kor mykje elskar nordmenn eigentleg gjester? Svaret kan kanskje liggja i den nøye utførte planlegginga — for når du først er invitert, blir du teken godt imot, ofte med heimebakte kaker, eller den beste kaffien i huset. Berre hugs å ta av deg skoa ved døra!
Ukraina: Gjesten som Gud
I Ukraina blir gjestane sett på som nesten heilage. Det finst eit ordtak som seier: “Gjesten i huset er Gud i huset,” og dette pregar korleis ukrainarar tek imot folk. Det er ikkje uvanleg å bli møtt av eit bord fullt av rettar, sjølv om du berre er på eit kort besøk.
Annonse
Ein morosam del av ukrainsk gjestfridom er den evige matserveringa — sjølv om du seier at du er mett, kjem det alltid meir. Her er ikkje spørsmålet om dei elskar gjester, men heller kor mykje gjestane klarer å eta!
Resten av Europa: Mellom tradisjon og modernitet
I Sør-Europa, som i Italia og Spania, er det høglydt, livleg og matfylt når gjester kjem. Her kan eit besøk ofte vara i fleire timar, og spontanitet er høgt verdsett. I Frankrike er det meir formelt — presisjon, høflege former og små gåver er ofte ein del av pakken.
I dei nordiske landa, som Sverige og Danmark, er kulturen meir lik den norske — besøk skjer etter avtale, og ein kaffikopp med litt å bita i, er standard. Men svenskane har også fått eit rykte for å ikkje alltid tilby mat til gjester, noko som har blitt ein humoristisk kontrast til dei matfokuserte landa lengre sør.
I Storbritannia handlar mykje om å servera te. Om du ikkje aksepterer ein kopp, kan det nesten bli sett på som uhøfleg — for kva er eigentleg i ein britisk heim utan ein kopp te?
I Tyskland er "Kaffee und Kuchen" ein institusjon. Gjestane kjem presis, set seg rundt bordet og blir servert kake og kaffi i ei nesten seremoniell form. Ikkje å like kake? Det er nesten utenkjeleg!
Annonse
Jul: Gjesten i sentrum
Julefeiringa er ei tid der mange kulturar viser fram det beste av gjestfridomen sin. I Norge handlar det om å samle familie og vener til julemiddagar eller “romjulstreff.” I Ukraina er julaftan prega av tradisjonelle rettar, symbolikk og song. Gjestene er sentrale i begge land, men tradisjonane rundt korleis ein vitjar og kva ein serverer, er heilt ulike.
Når gjestfridomen møter tabu
Kva er dei største feila du kan gjera som gjest? I Norge kan det å komma uventa eller ikkje å ta av seg skoa ved døra, vekkje irritasjon. I Ukraina kan du fornærma verten om du kjem tomhendt, eller takkar nei til maten for snart.
Elskar me eigentleg gjester?
Svaret er klart: Ja, men på vår eigen måte. I Norge blir gjestfridomen uttrykt gjennom enkelheit og planlegging, medan ukrainarar og folk i Sør-Europa overausar gjestane med mat og varme. Uansett korleis ein gjer det, handlar det om å dela tid, opplevingar og fellesskap — anten det skjer rundt ein kaffikopp, ein spasertur eller eit bugnande festmåltid.
Annonse
Denys Huznov, språkpraktikant
