Lesarbrev: Finst det fordelar med småsamfunn også?

I Finland planla regjeringa for sju-åtte år sidan ei storstilt kommunereform, men måtte leggja saka til sides på grunn av sterke lokale protestar. Men planane ligg der, og mange rikspolitikarar i nabolandet er ennå av den meining at småkommunane bør innlemmast i nærmaste by.

Antti Tuuri er ein finsk forfattar, jamgammal med Kjartan Fløgstad. Liksom Fløgstad er han tildelt Nordisk Råds litteraturpris. Store delar av året bur han i ei lita bygd i Østerbotten, og for ikkje lenge sidan skreiv han eit stykke i eit blad om korleis det litle bygdesamfunnet hans fungerer.

Småskulen, posten og butikken er viktige. Då krambua blei lagd ned, danna bygdefolket aksjeselskap, kjøpte lokalet og leigde det ut til ny kjøpmann. Ein liten kafe nedmed hamna tilbyr fersk, lokal mat som i kvalitet ikkje står tilbake for dei dyraste restaurantane i hovudstaden, påstår han. Tuuri skulle byggja seg uthus og sauna (uunverleg på dei kantar), og den jobben blei fiksa lokalt: Papirarbeid, teikningar, bygging, elektrisk anlegg, grøftegraving, røyrleggjing, transport . Fagutdanna handtverkarar og anna ekspertise var å finna i kommunen. Bestillingsfristane var korte og arbeidsfolka dyktige og pålitelege. Folk kjende kvarandre og leit på kvarandre. Eit ord var eit ord.

Eg kjende meg igjen. For nokre år sidan bygde me på huset vårt her på Jelsa, og nå i vår har me fått nytt bad. Norgeshus ordna biffen. Dei som utførte arbeidet, var tidlegare elevar frå vidaregåande på Eide. Nå var dei fagfolk, og dei imponerte den gamle skulelæraren sin. Eg skulle ha god lyst til å nemna namnet på dei, men det får vera til ein annan gong.

Me såg på det fine veret, og fann ut at huset trong eit malingsstrøk. Eg ringjer til Apeland stillasutleige, og Tor Willy kjem ”på momangen” og reiser stillaset. Ahmad oppå Svehaugane er villig til å ta malarjobben; han er grundig og nøyaktig. Det viser seg under arbeidet at vannborda i det eldste husmønet er dårlege. Er det mulig å få skifta dei nå mens me har stillaset? Eg ringjer til Cicilie, det er fredag ettermiddag. Dei har det travelt og er litt i manko på folk, seier Cicilie, men ho skal sjå kva ho kan få til. På måndag morgon kjem det ein ung bygningsmann og ordnar det også.

Tuuri igjen: Han er med åra blitt meir og meir overtydd, skriv han, om at det å utvikla og støtta livet i små samfunn er viktigare enn å gjennomføra store kommunereformer. Mange politikarar, økonomar og interessegrupper hevdar at ved å slå i saman små einingar til store så vil ein oppnå svære fordelar. Svaret verkar meir diffust om ein spør k v a det er å vinna, og kven som i så fall vil vinna mest. Han for sin del skulle håpa at ”dei som bestemmer” ville sjå meir på korleis dei kunne hjelpa til med å få dagleglivet i mindre samfunn til å fungera endå betre. Viktigare enn større einingar er mindre, levande, menneskevennlege bygder.

Så langt Antti Tuuri og Finland. Suldal har unngått kommunesamanslåing i denne omgang, men prosessen er ikkje avslutta, og i regjering og storting drøymer mange vidare om alle fordelane med stordrift.
Fordeler for kven? I dei framtidige bydelane Ombo, Sjernarøyane, Finnøy og Rest-Forsand håpar dei nok å få del av desse fordelane. Det håpar eg også, for deira skuld. Men ettersom tida går og interessemotsetnader mellom sentrum og utkant melder seg, er eg redd for at dei skal få merka kor makta ligg.

Tore Thorsen

Tore Thorsen